ถ้อยคำอะไรที่ภิกษุไม่ควรพูด และถ้อยคำอะไรที่ภิกษุควรพูด

อิมสฺมึ สติ อิทํ โหติ	เมื่อสิ่งนี้ มี สิ่งนี้ ย่อมมี
อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชติ	เพราะความเกิดขึ้นแห่งสิ่งนี้ สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น.
อิมสฺมึ อสติ อิทํ น โหติ	เมื่อสิ่งนี้ ไม่มี สิ่งนี้ ย่อมไม่มี
อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌติ	เพราะความดับไปแห่งสิ่งนี้ สิ่งนี้จึงดับไป.

อิมสฺมึ สติ อิทํ โหติ

เมื่อสิ่งนี้ มี สิ่งนี้ ย่อมมี

อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชติ

เพราะความเกิดขึ้นแห่งสิ่งนี้ สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น.

อิมสฺมึ อสติ อิทํ น โหติ

เมื่อสิ่งนี้ ไม่มี สิ่งนี้ ย่อมไม่มี

อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌติ

เพราะความดับไปแห่งสิ่งนี้ สิ่งนี้จึงดับไป.

ถ้อยคำอะไรที่ภิกษุไม่ควรพูด และถ้อยคำอะไรที่ภิกษุควรพูด

กถาวัตถุ

ถ้อยคำอะไรที่ภิกษุไม่ควรพูด และถ้อยคำอะไรที่ภิกษุควรพูด ?

พุทธดำรัสตอบ “ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงอย่าพูดถ้อยคำแก่งแย่งกันว่า ท่านไม่รู้ทั่วถึงธรรมวินัยนี้ เรารู้ทั่วถึงธรรมวินัยนี้.... ท่านปฏิบัติผิดเราปฏิบัติถูก สิ่งที่ควรพูดก่อน ท่านพูดทีหลัง สิ่งที่ควรพูดทีหลัง ท่านพูดก่อน...ข้อนั้นเพราะเหตุไร เพราะถ้อยคำนี้ไม่ประกอบด้วยประโยชน์.... ย่อมไม่เป็นไปเพื่อความหน่าย....เพื่อนิพพาน เมื่อเธอทั้งหลายจะพูดควรพูดว่า นี้ทุกข์ นี้เหตุเกิดแห่งทุกข์ นี้ความดับทุกข์ นี้ทางปฏิบัติไปสู่ความดับทุกข์...”

วิคคาหิตกลาสูตร มหา. สํ. (๑๖๖๒ )
ตบ. ๑๙ : ๕๒๕ ตท. ๑๙ : ๔๗๔
ตอ. K.S. ๕ : ๓๕๕

ทุกวันนี้เห็นพระคุยกัน บ่อยครั้งที่รู้สึกแสลงใจครับ
มันไม่ต่างอะไรกับฆราวาสเลย
ก็เลยคิดไปว่า มันจะมาบวชทำไมเมื่อไม่มีศัทธา
มาทำให้ศาสนาหม่นหมองเปล่า
....................................................
เรื่องที่พระควรพูดและไม่ควรพูด
....................................................
พระพุทธเจ้า ประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน เมืองสาวัตถี
ภิกษุหลายรูปประชุมกันที่หอฉัน ต่างสนทนากันด้วยเรื่อง ดิรัจฉานกถา คือ ถ้อยคำที่ชักนำให้จิตตกต่ำ และขวางทางไปนิพพาน
คือ

เรื่องพระราชา เรื่องโจร
เรื่องมหาอำมาตย์ เรื่องกองทัพ เรื่องภัย
เรื่องการรบ เรื่องข้าว เรื่องน้ำ เรื่องผ้า
เรื่องที่นอน เรื่องดอกไม้ เรื่องของหอม
เรื่องญาติ เรื่องยาน เรื่องบ้าน เรื่องนิคม
เรื่องนคร เรื่องชนบท เรื่องสตรี
เรื่องคนกล้าหาญ เรื่องตรอก เรื่องท่าน้ำ
เรื่องคนตายไปแล้ว เรื่องเบ็ดเตล็ด เรื่องโลก
เรื่องทะเล เรื่องความเจริญ
และเรื่องความเสื่อมฯ

เวลาเย็น พระพุทธองค์เสด็จไปที่หอฉัน จึงตรัสถามว่าพวกเธอกำลังคุยอะไรกันอยู่ พวกภิกษุกราบทูลว่า คุยกันด้วยเรื่อง ดิรัจฉานกถา ทรงติเตียนว่า
ไม่สมควรที่พวกเธอผู้ออกบวชด้วยศรัทธาจะสนทนากันด้วยเรื่องอย่างนี้

ครั้นแล้วทรงแสดง กถาวัตถุ คือ
ถ้อยคำที่ควรนำมาพูดกันในวงของภิกษุ คือ

1. อัปปิจฉกถา
เรื่องความมักน้อย
ถ้อยคำที่ชักนำให้ปรารถนาน้อย

2. สันตุฏฐิกถา
เรื่องความสันโดษ
ถ้อยคำที่ชักนำให้มีความสันโดษ

3. ปวิเวกกถา
เรื่องความสงัด
ถ้อยคำที่ชักนำให้มีความสงัดกายและใจ

4. อสังสัคคกถา
เรื่องความไม่คลุกคลี
ถ้อยคำที่ชักนำให้ไม่คลุกคลีด้วยหมู่คณะ

5. วิริยารัมภกถา
เรื่องการปรารภความเพียร
ถ้อยคำที่ชักนำให้มุ่งมั่นทำความเพียร

6. สีลกถา เรื่องศีล
ถ้อยคำที่ชักนำให้ตั้งอยู่ในศีล

7. สมาธิกถา
เรื่องสมาธิ
ถ้อยคำที่ชักนำให้ทำจิตให้ตั้งมั่น

8. ปัญญากถา
เรื่องปัญญา ถ้อยคำที่ชักนำให้เกิดปัญญา

9. วิมุตติกถา
เรื่องวิมุตติ
ถ้อยคำที่ชักนำให้ทำใจพ้นจากกิเลสและความทุกข์

10. วิมุตติญาณทัสสนกถา
เรื่องความรู้ความเห็นในวิมุตติถ้อยคำที่ชักนำให้สนใจ
และเข้าใจ เรื่องความรู้ความเห็นในภาวะที่หลุดพ้นจากกิเลสและความทุกข์

วัตถุกถาสูตร 24/131